Chín tuổi cha mất, để lại một gia đình gồm vợ và 6 đứa con nho, chật vật về tiền và vật lộn với cuộc sống tại tỉnh Kiên Giang, Nam Việt Nam. Ông Thanh đi học nửa ngày và nửa ngày phải đi bán kem và vé số để kiếm sống. Khi ông 16 thì Nam Việt Nam sụp đổ và ông phải sống với Cộng Sản. Năm 1979, ông vượt biển trên một chiếc thuyền mỏng manh với 186 người khác để sang trại tỵ nạn bên Mã Lai Á, trên thuyền không có chỗ ngồi và hầu như không có gì để ăn. Lúc mới sang Mỹ vào năm 1979, với trình độ học vấn chỉ ở lớp 10 và mấy tháng học tiếng Anh, ông làm đủ mọi nghề từ rửa xe, bán chợ trời, đến phụ việc nhà hàng. Khi đọc quảng cáo thấy tuyển lái xe đưa khách từ San Jose, California, đến Reno, Nevada, để đánh bạc, ông liền chộp lấy cơ hội.
Chẳng bao lâu ông tự tổ chức tour riêng của mình. Với giá vé $27 USD, mỗi khách được đưa đi-về, một đêm trong khách sạn, một tích kê đánh bài, và bánh sandwich do ông tự làm. Kinh doanh phát đạt đến nỗi ông Thanh không có thời gian tự làm bánh nữa. Thế là ông mua bánh từ tiệm Ba Lẹ của một Việt kiều khác có tên là Võ văn Lẹ. Khi ngành kinh doanh du lịch đến Reno cạnh tranh quá khốc liệt, ông Thanh quyết định tìm cơ hội khác và cũng là lúc được ông Lẹ rủ hùn vốn mở một tiệm bánh mỳ khác tại Honolulu, Hawaii. Hai người sang Hawaii và thỏa thuận miệng với chủ một tiệm thực phẩm ở khu Trung Hoa, thuộc thành phố Honolulu, để thuê với giá 20,000 Mỹ kim. Một tuần sau, hai người đến ký giấy tờ thì người chủ tăng giá lên 40,000 Mỹ kim. Ông Lẹ không bằng lòng điều kiện mới và muốn mua một tiệm ăn Việt Nam với giá 35,000 Mỹ Kim ở khu trung tâm thành phố Honolulu. Ông Thanh hoài nghi về tiệm ăn và vị trí. Ông nhận thấy là người Việt Nam khi đi du lịch Hawaii, thường đến khu Trung Hoa ở Honolulu. Ông tin rằng, ít ra là lúc đầu, tốt hơn là nhắm vào thị trường khách người Mỹ gốc Việt. Mặc dù với giá tăng vọt, hai người quyết định thuê tiệm thực phẩm ở khu Trung Hoa.
Tiệm bánh mỳ Ba Lẹ đầu tiên ở Honolulu khai trương vào năm 1984 và đắt khách đến nỗi các lò bánh địa phương không kịp đáp ứng nhu cầu bánh mỳ của tiệm. Ông Thanh lại tìm một giải pháp rất đơn giản: tự làm lấy. Năm 1986, ông Thanh mở tiệm bánh Ba Lẹ thứ hai và mua lại hết phần vốn của ông Lẹ. Cũng năm đó, ông nhận thấy cần phải mở rộng quy mô kinh doanh và mua sắm trang thiết bị mới và hiện đại hơn, đặc biệt là lò nướng tự động hiệu Pavailler của Pháp trị giá $17,000, có công suất gần 500 ổ bánh mỳ mỗi giờ. Sau khi bị hai ngân hàng từ chối, ông được Cục Quản Lý Doanh Nghiệp Nhỏ của Mỹ cho vay $80,000. Thời hạn của khoản vay là 7 năm, nhưng ông trả dứt nợ chỉ trong vòng hai năm. Người khác có thể cho đó là một kỳ tích, nhưng ông cho rằng, chỉ vì ông “làm việc 7 ngày mỗi tuần và 18 giờ mỗi ngày”. Năm 1987, chuyên mục ẫm thực của tạp chí Honolulu Magazine khen “Bánh mỳ Pháp ngon nhất là do một người Việt Nam ở khu Trung Hoa làm ra”. Ông Thanh cho biết, sau bài báo, tính đến cuối năm, doanh số của ông tăng lên 100%.
Trong thập niên 1980- 1990, trung bình mỗi năm ông mở thêm một tiệm mới. Nhiều khách hàng thường hỏi Ba Lẹ là gì. Thấy khó giải thích và muốn tạo ra thương hiệu dễ nhận dạng hơn, ông đổi tên tiệm thành Ba Lê rồi giải thích với người Mỹ nó nghĩa là Paris. Tên chính thức của tập đoàn là Ba Le Inc, còn tên giao dịch kinh doanh là Ba-Le Sandwiches & Bakery. Năm 1996, ông Thanh bắt đầu nhảy vào lĩnh vực cung cấp thực phẩm cho các khách sạn, nhà hàng, siêu thị và hãng hàng không. Lúc đó, thị trường đã có 7-8 đàn anh tên tuổi. Ông chuyển trụ sở chính và lò nướng về một địa điểm rộng 15,000 feet vuông và tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm. Khách hàng của hãng là chuỗi những khách sạn nổi tiếng như Hilton, Sheraton, các hãng hàng không như Continental, Delta, American, United... Tính trung bình mỗi ngày các hãng này đặt mua 5,000 bánh croissant và sandwich. Ba Lê càng phát đạt khi ký được hợp đồng béo bở cung cấp hàng tháng 40 tấn bột nhào làm bánh pizza cho Công ty Papa John's Pizza, cung cấp bánh mỳ tỏi cho đại gia Pizza Hut... Chỉ tính riêng từ 1998 đến 2000, tổng doanh thu của hãng đã tăng từ 2.6 triệu USD lên đến 4.8 triệu USD. Riêng năm 2001, con số đạt được hơn 5 triệu USD. Đến nay, Ba Lê đã phát triển mạng lưới 25 tiệm với hàng trăm nhân viên và đang dự định mở rộng sang Nhật Bản, Trung quốc, Hồng Kông, Singapore và có thể cả Việt Nam. Bí quyết kinh doanh của ông Thanh được gói gọn trong một câu: “Đối xử với khách như gia đình và bạn bè, sẵn sàng phục vụ 24/24 giờ”. Có lần một chuyến bay bị hoãn giờ, họ đặt ông 300 bánh sandwich trong vòng một giờ và lập tức có ngay. Theo ông, làm ăn thì ưu tiên phải là tính trung thực. Ngay từ khi mới ra thị trường, chưa có tên tuổi nhiều, Ba Lê đã bảo đảm chất lượng cao, đúng hẹn giữ chữ tín. Ngoài ra, còn nên tránh kiểu kinh doanh ăn xổi mà phải tính chuyện dài lâu. Một bí quyết khác của ông Thanh là chăm lo tốt cho nhân viên. Ông coi nhân viên như người trong nhà. Ông thường mời họ tới nhà hát karaoke, đi bơi, đánh bóng chuyền hoặc đi picnic vào ngày chủ nhật. Ông Thanh cũng thưởng cho các nhân viên trung thành bằng cách tạo cơ hội cho họ làm chủ và quản lý các cơ sở làm ăn của chính mình mà không bắt họ trả tiền nhượng quyền khai thác thương hiệu, chỉ yêu cầu họ mua bánh mỳ từ lò của mình. Ngoài ra, ông sẵn sàng dạy nghề cho họ mở tiệm. Hôm lên Washington, D.C., để nhận giải và vào Nhà Trắng diện kiến Tổng thống Bush, ông Thanh đã tranh thủ ghé đến thăm ông Lẹ để cảm ơn. Ông tâm sự: “Anh Lẹ đã cho tôi chiếc bè để vượt qua con sông lớn. Giờ đây tôi giao lại chiếc bè đó cho những ai muốn vượt sông”.
Tháng 12 năm 1999, tờ Entrepreneur Magazine viết về ông Lâm Quốc Thanh như sau: “Trong thời gian này, ông Lâm là một người nổi tiếng trong cộng đồng Việt Nam ở Hawaii vì giúp đỡ người khác. Triết lý của ông? Ông nói: Đặt gia đình trước nhất và đối xử với mọi nhân viên như gia đình mình. Đó là lý do sự thành công của tôi, có lẽ một nửa do tôi và một nửa do nhân viên. Không có họ tôi không thể có ngày hôm nay..... Thay vì trả lương nhân viên với giá tối thiểu, ông trả lương bắt đầu là $7.50 một giờ và còn cho nhân viên được linh động giờ làm việc để họ có thể đi học Anh văn... Khi bạn làm một con tính (cứ nghĩ đến 5,000 croissants bán ra hàng ngày) thì rõ ràng là Lâm đã tìm ra một công thức cho sự thành công. Chắc chắn là ông Lâm, người vừa hãnh diện lãnh giải Ernst& Young LLP Hawaii Entrepreneur về loại thực phẩm bán lẻ và thức uống năm 1998, đã nắm vững được thế nào là dân chủ. Ông nói: “Dù là khách hàng nhỏ hay khách hàng lớn, tôi cũng đối xử như nhau. Tôi kính trọng và lo chu đáo cho khách...”.
Trọng Minh