Người Việt thời thơ trẻ ai mà chẳng từng chơi những trò chơi dân gian dành cho trẻ nhỏ. Những trò chơi của trẻ em Việt  thì nhiều vô kể mà đi khắp các vùng miền, từ nông thôn tới thành thị, từ đồng bằng tới miền núi đều bắt gặp với những nét sinh động khác nhau. Mỗi trò chơi thường gắn với một bài hát có vần, ngắn dài bất kỳ, lặp đi lặp lại một cách không dứt, rất ngộ nghĩnh gọi là đồng dao.

   Đồng dao được cấu trúc theo một lôgic riêng, đôi khi không có nghĩa gì cả, nhưng bằng tư duy liên tưởng, trẻ em vẫn có thể nhập vào câu hát để dẫn đến những kết cục bất ngờ: cái ngược đời, cái phi lý, lại có thể chấp nhận vì đấy là bài hát của trẻ em.

   Rồng rắn lên mây là trò chơi gắn với đồng dao nhằm rèn luyện sự nhanh nhẹn, khéo léo, phát huy tinh thần đoàn kết, tôn trọng kỷ luật và khả năng đối đáp, có liên quan đến nghi thức cầu mưa của cư dân nông nghiệp từ xa xưa. Đám trẻ gần chục đứa nắm áo nối đuôi nhau đi vòng quanh sân nhà, một đứa tách đoàn để giữ vị trí “chủ nhà”, cả bọn vừa đi vừa hát: “Rồng rắn lên mây/ Có cây núc nắc/ Có nhà khiển binh/ Hỏi thăm thầy thuốc có nhà hay không...”. Sau câu hỏi ấy, “chủ nha” tìm cách tóm “đuôi” của đoàn rồng rắn ấy, đứa bị tóm sẽ lại tiếp tục vị trí “chủ nhà” và trò chơi cứ thế tiếp diễn mãi.

   Đáng chắt, chơi chuyền là trò chơi dành riêng cho những bé gái. Dụng cụ là 10 que tre vót tròn nhỏ hơn chiếc đũa ăn một chút và một quả bóng nhỏ kích thước bằng quả bóng bàn ( có thể thay bằng hòn đá hoặc quả bưởi non ). Bài đồng dao mà các bé hát thường là: “Cây mốt, cây mai, lá trai, lá hến, con nhện chăng tơ, quả mơ có hạt...”

   Nếu chắt, chuyền là trò chơi của những bé gái, thì chơi quay là trò chơi “độc quyền” của những bé trai. Người ta có thể bắt gặp những đứa trẻ túm năm tụm ba, mắt sáng long lanh theo vòng xoáy của những con quay. Những con quay được bổ xuống, quay tít mù và có thể đánh gục đối phương bằng những cú lắc bổ nhào. Chứng kiến sự háo hức của bọn trẻ trong trò chơi này, có cảm giác cả thế giới của chúng chỉ có vậy. 

   Con quay được tiện hay đẽo bằng gỗ, hình giống quả ổi; tùy theo từng địa phương, dân tộc mà con quay có thể có hoặc không có núm (còn gọi là tu) ở phía trên. Bên dưới thân quay có “chân” làm bằng gỗ hoặc bằng đinh hình chóp nón hoặc không có “chân”. Khi chơi, các em quấn dây một vòng quanh tu, sau đó quấn dần xuống thân. Kẹp đầu dây còn lại có nút thắt vào giữa hai ngón tay để giữ dây, sau đó vung tay liệng hoặc bổ quay rơi xuống đất. Lúc này, theo quán tính con quay sẽ quay tít, gần như đứng yên (ngủ), sau đó các em khác ra bổ quay hoặc cứu quay và xác định người thắng cuộc.

   Những bé mới chập chững biết đi cũng có trò chơi riêng cho mình, có điều phải “hợp tác” với người lớn. Kéo cưa lừa xẻ là một trong những trò chơi như vậy. Mẹ sẽ kéo đẩy bé một cách nhẹ nhàng giống như người ta cưa gỗ, vừa “kéo cưa” vừa hát: “Kéo cưa lừa xẻ, Ông thợ nào khỏe, Thì ăn cơm vua, Ông thợ nào thua, Thì về bú mẹ…”. Cứ thế, mẹ đã “nhập môn” cho bé biết về một công việc mà người lớn thường làm.

   Chơi chọi gà là một trong những thú chơi được trẻ em thích thú vì không chỉ nó là con vật gần gũi với đời sống của trẻ mà nó còn mang ý nghĩa như một chiến binh khát vọng chiến thắng. Hãy nghe các em hát: “Con gà cục tác cục ta/ Hay đỗ đầu hè hay chạy rông rông/ Má gà thì đỏ hồng hồng/ Cái mỏ thì nhịn, cái mồng thì tươi/ Cái chân hay đạp hay bơi/ Cái cánh hay vỗ lên trời gió bay”. 

   Trò chơi dân gian có nhiều thể loại phù hợp với các sở thích, cá tính khác nhau của nhiều đối tượng người chơi như sôi nổi, điềm đạm hay trầm tĩnh. Mỗi trò lại có một quy luật riêng, mang những sắc thái khác nhau khiến trẻ em chơi suốt ngày mà không thấy chán. 

   Chẳng hạn như  trò chơi ô ăn quan: “Hàng trầu hàng cau/ Là hàng con gái/ Hàng bánh hàng trái/ Là hàng bà già/ Hàng hương hàng hoa/ Là hàng cúng Phật...”. Vì đặc tính của trò chơi rất đơn giản, chỉ là những hòn sỏi được rải trên nền đất và khi chơi phải đếm từng hòn sỏi một nên nó là trò chơi hiền lành, không đòi hỏi nhiều lắm vào trí tuệ, sức lực nhưng lại yêu cầu tính kiên nhẫn nên người chơi chủ yếu là các em gái. Rồng rắn lên mây, cướp cờ... là trò chơi nhằm rèn luyện sự nhanh nhẹn, khéo léo, phát huy tinh thần đoàn kết, tôn trọng kỷ luật và khả năng đối đáp. 

   Trò kéo co cũng thể hiện tinh thần thượng võ, rèn luyện thể lực và sự nhanh nhẹn, khéo léo, trò này bé trai chơi nhiều hơn bé gái.

   Hơn nữa, các trò chơi dân gian Việt Nam thường giản tiện, không cầu kỳ, tốn kém nên có thể dễ dàng chơi mọi lúc, mọi nơi, dụng cụ dễ kiếm, dễ làm, chủ yếu lấy từ trong tự nhiên, thậm chí chỉ là cái gậy, hòn đá, hòn bi chúng có thể nhặt trong vườn, dưới ruộng là có thể lập được một hội chơi. 

   Người chơi thường là những trẻ chăn trâu lê la túm tụm ngoài bãi cỏ, ngoài việc vui đùa, rèn luyện thân thể, còn thể hiện nỗi khát khao chiến thắng tiềm ẩn trong mỗi đứa trẻ. 

   Trò chơi dân gian của trẻ em Việt chẳng biết có từ bao giờ. Chỉ biết là vẫn những trò chơi ấy, các thế hệ đi trước lại nhìn thấy đàn em thơ trẻ của mình niềm háo hức, say mê không vơi cạn mà ma lực của trò chơi điện tử trong thời đại công nghiệp cũng không thể làm nó lu mờ.