Cơ sơ giải phẫu học
   Ngay từ tuổi dậy thì các cô gái đã quan tâm đến hình thể và sự phát triển của cặp vú vì đôi gò bồng đảo này vừa có vai trò quan trọng trong mối quan hệ giới tính vừa là biểu tượng của chức năng làm mẹ. 

   Mô mỡ là phần chính tạo nên hình thể và kích thước vú. Tuyến vú gồm khoảng 20 thùy nhỏ với chừng 10-100 túi có chức năng tiết sữa. Cặp vú có rất nhiều mạch máu chạy giữa da và các sợi xơ của cơ ngực lớn che phủ lồng ngực. Quanh mỗi vú có chừng 35 hạch, bạch huyết, phần lớn tập trung ở hõm nách hay quanh đó. 

   Sự tiết sữa
   Khi có thai cả vú lẫn núm vú đều to lên do ảnh hưởng của hormone estrogen và progesterone từ buồng trứng và nhau thai tiết ra. Sau sinh, tuyến yên trong não tiết ra prolactine để kích thích sự tiết sữa ở các tiểu thùy vú. Ngay khi vừa sinh con, 2 vú đã tạo ra sữa non, chất dịch màu vàng nhạt. Chừng 3 ngày sau mới ra sữa thực sự, được gọi là sự xuống sữa, sau sinh 3-4 tháng, vú mới trở lại thể tích bình thường.

   Ở tuổi dậy thì, do ảnh hưởng nội tiết vú có nhiều thay đổi về dung mạo và thể tích vú phát triển to hay nhỏ phụ thuộc vào mô mỡ và các ống dẫn sữa của tuyến vú. Trong chu kỳ kinh nguyệt, tuyến vú cũng tăng thể tích do ảnh hưởng của estrogen trong khoảng 15 ngày sau ngày kinh cuối cùng, vú nhạy cảm hơn, thậm chí dễ đau. Đến tuổi mãn kinh, vú nhỏ đi do thiếu tác động của estrogen và chủ yếu chỉ còn mô mỡ.

   Chăm sóc đôi bồng đảo thế nào?
   Bệnh lý vú ở phụ nữ đa dạng, những dấu hiệu không bình thường có thể báo hiệu một vấn đề nghiêm trọng nhưng cũng có thể không có gì đáng lo mà chỉ liên quan đến những biến đổi sinh lý thời kỳ kinh nguyệt và thai nghén.

   °Khi vú to nhỏ không đều hoặc có cục nhỏ dính với mặt da, có thể kèm theo nổi hạch ở nách, trên xương đòn? Đi khám ngay để bác sĩ phát hiện sớm ung thư vú.

   °Khi vú mới bị cương và đau? Có thể là dấu hiệu sớm của thai nghén.

   °Khi vú cương và đau đồng thời với chu kỳ kinh? Có thể do những thay đổi về hormone. 

   °Cảm thấy có cục cứng không đau ở sâu trong vú, có khả năng dính vào xương sườn, có thể là ung thư vú.

   °Khi cả hai bên vú đều cương đau hoặc thấy chậm kinh hoặc chu kỳ kinh không đều? Có thể liên quan tới hormone hoặc có thai, cũng có thể cả 2 vú đều có nang xơ.

   °Khi đang thời kỳ cho con bú mà thấy đau ở vú và đầu vú nứt nẻ? Có thể là bị nhiễm khuẩn.

   °Khi có tổn thương vú như trầy loét mà không lành? Có thể là vấn đề nghiêm trọng.

   °Khi vú sưng đau, mặt da ở vú đỏ hoặc nóng? Vú bị nhiễm khuẩn hoặc bị tắc ống dẫn sữa.

   Nếu gặp những vấn đề trên cần đi khám bác sĩ ngay để có thể phát hiện bệnh sớm.

   Những dạng tổn thương ở vú
   Nang nước: Phình các ống dẫn sữa tạo nên túi nước, có hình bầu dục hay tròn, nhẵn và chắc, hơi di động khi ấn. Độ tuổi 40, sắp đến tuổi mãn kinh thường thấy khi nồng độ hormone dao động. Nang có thể xuất hiện rồi lại tự biến mất; Nang nước ở vú có thể khỏi một cách tự nhiên, cũng có khi phải chọc hút dịch với sự hướng dẫn của siêu âm.

   Biến đổi dạng xơ nang: Một vùng vú trở nên đầy và đau khi sờ nắn, hơi di động khi ấn; rất hay gặp ở phụ nữ (khoảng 50%) được coi là bình thường. Đau và cứng ở vú tăng lên hàng tháng mỗi khi sắp đến ngày hành kinh. Sau khi hành kinh các dấu hiệu và triệu chứng lại giảm đi. Nguyên nhân gây ra những biến đổi xơ nang còn chưa rõ, có thể liên quan đến vai trò của hormone. Bệnh giảm bớt sau khi đã mãn kinh. Về điều trị: Có khi chỉ cần điều chỉnh lối sống, có khi phải dùng thuốc.

   U tuyến xơ hóa:
   Thể hiện là những khối tròn, mật độ chắc, lành tính, thường không đau, có thể nổi nhô lên hoặc hơi di động khi ấn, diễn biến theo những thay đổi về hormone và có xu hướng to lên khi mang thai, thu nhỏ sau khi mãn kinh. Đôi khi tự nhiên mất nhưng nếu u kéo dài, to ra hoặc quá lo lắng thì mổ lấy khối u và xét nghiệm để loại trừ ung thư.

   Ung thư vú:
   Một cục cứng nghi ngờ là ung thư thường không đau, mật độ rắn và không nhẵn, nếu dính vào lớp cơ bên dưới thì có thể không di chuyển được. Mặt da bên trên có thể kéo lõm hoặc đỏ. Những dấu hiệu khác là vú tiết dịch trong hay đỏ có máu, núm vú co kéo hay tụt; vú thay đổi kích thước hoặc thay đổi ở quầng vú, mặt da lõm hay phẳng hoặc rỗ giống như vỏ cam. Chẩn đoán xác định bằng khám lâm sàng, kỹ thuật hình ảnh và đôi khi sinh thiết. Việc điều trị căn cứ vào giai đoạn thể ung thư bao gồm các liệu pháp như mổ, tia xạ, hóa liệu pháp, hormone liệu pháp.

   Viêm vú:
   Do vú bị nhiễm khuẩn khi cho con bú, điều trị bằng kháng sinh.

   Hoại tử mô mỡ:
   Do mô sẹo hóa, thường có mật độ chắc, tròn và di động. Những đám cứng này thường tự khỏi, nếu không khỏi thì cần đi khám để loại trừ do ung thư.

   Bệnh Paget:
   Là thể ung thư hiếm gặp, khởi đầu từ những ống tiết sữa và lan dần ra của núm vú và quầng vú, hay gặp nhất ở phụ nữ trung niên. Chẩn đoán xác định bằng xét nghiệm dịch tiết ra ở núm vú tìm tế bào ung thư-sinh thiết vùng tổn thương. Điều trị và tiên lượng của bệnh phụ thuộc vào kích thước khối u, có xâm nhập vào các mô xung quanh hoặc có di căn tới các hạch hay không.