Những thay đổi ở cơ thể nam giới không chấm dứt sau tuổi dậy thì, hầu hết những thay đổi đó là hoàn toàn bình thường nhưng một số thay đổi cần được quan tâm. Điều quan trọng là cần nhận biết để điều trị khi vượt quá giới hạn.

   Lông tóc: Trên cơ thể thay đổi rất nhiều trong suốt cuộc đời. Những yếu tố di truyền quyết định kiểu và số lượng lông tóc ở nam giới. Hoóc-môn nam (androgen) ảnh hưởng đến sự mọc lông trên một sốt vùng của cơ thể trong khi một số khu vực khác lại chịu ảnh hưởng rất ít. Những khu vực phụ thuộc vào hoóc-môn androgen là mu, hố nách, mặt, ngực, bụng và da đầu. Một số vùng của da đầu có thể nhạy cảm với sự kích thích của androgen đến mức làm tóc mọc rậm nhưng lại làm cho tóc rụng ở một số vùng khác.

   Lông ở cánh tay và cẳng chân nhỏ hơn và ít chịu ảnh hưởng của hoóc-môn. Mức độ phụ thuộc vào sự thay đổi của hoóc-môn cũng do yếu tố di truyền quyết định, ví dụ như có người mọc lông rất rậm ở ngực và bụng nhưng có người lại không có hoặc thưa thớt, điều đó không phải do người lông rậm có nồng độ hoóc-môn cao hơn mà do da của người đó đã được lên chương trình về gien học để mọc lông nhiều.

   Nồng độ hoóc-môn nam tăng khi các tuyến thượng thận và tinh hoàn trưởng thành. Khi đó lông thường mọc ở mu (trên xương vệ) và nách, mọc râu và lông trên cơ thể hay hói đầu còn tuỳ từng người.

   Những thay đổi về lông tóc còn diễn ra suốt cả tuổi trưởng thành, không hiếm những người đến tuổi 30-40-50 râu vẫn rậm hoặc lông vẫn mọc nhiều, sự rụng tóc cũng có thể bắt đầu từ tuổi vị thành niên và tiến triển ở những mức độ khác nhau suốt cả tuổi trưởng thành. Hói đầu thường bắt đầu từ phía trước làm cho trán rộng ra rồi thưa dần ở vùng đỉnh đầu. Lông giảm đi trên cơ thể, hố nách và vùng mu, nhất là khi kèm theo những dấu hiệu và triệu chứng như giảm dục năng, rối loạn cương cứng, mệt mỏi, giảm khả năng suy nghĩ, vú to ra và dễ đau hoặc thay đổi cân nặng, có thể báo hiệu sự thay đổi về hoóc-môn cần được thầy thuốc thăm khám. Nếu rụng tóc từng mảng, cần đi khám thầy thuốc da liễu.

   Tóc hoa râm, vì sao? Tóc hoa râm (màu muối tiêu) là diễn biến tự nhiên của tiến trình lão hoá. Sắc tố của thân tóc do những tế bào ở chân tóc cung cấp. Những tế bào này đã được lập trình về gien để sản xuất ra một lượng sắc tố (melanin) nhất định bắt đầu từ tuổi nào đó. Đến một thời điểm trong tiến trình lão hoá, những tế bào này sản xuất ít sắc tố đi cho đến khi tóc hết hết hẳn sắc tố. Tóc bạc là tóc không còn sắc tố, tóc ngả màu hoa râm là tóc còn ít nhiều sắc tố nhưng không bằng tóc nâu hay tóc đỏ. Không phải mọi sợ tóc đều biến đổi giống nhau hoặc cùng lúc. Tiến trình biến màu của tóc thường diễn ra từ từ và cũng không thể ngăn cản được. Một số người bị bạc tóc ngay từ tuổi 30 nhưng nhiều người khác đến 60 vẫn chưa hoa râm. Chưa rõ cơ thể tóc trở thành muối tiêu nhưng có lẽ do stress.

   Hiếm khi qua một đêm mà tóc đã có màu muối tiêu, nếu có thì là do bị hói lốm đốm. Chứng hói lốm đốm gây rụng tóc từng đốm hoặc gây hói hoàn toàn ở đỉnh đầu. Nguyên nhân chưa rõ. Nếu rụng tóc từng mảng, cần đi khám thầy thuốc da liễu.

   Cấu hình cơ thể: Khi có tuổi, cơ bắp cơ thể trở nên kém nở nang nhưng lớp mỡ lại tăng lên. Ở nam giới, lượng mỡ dư thừa thường tập trung ở vùng bụng. Tăng cân càng làm cho bụng to ra ở tuổi trung niên. Giảm khối lượng cơ và tăng lượng mỡ là do nhiều yếu tố tác động qua lại. Những hoóc-môn cấu tạo cơ (đồng hoá) có xu hướng giảm đi theo tuổi tác trong khi hoóc-môn làm teo cơ (dị hoá) lại vẫn giữ nguyên hoặc hơi tăng. Những hoóc-môn này thay đổi theo chế độ ăn, sự vận động và những yếu tố di truyền để gây nên những thay đổi về cấu hình của cơ thể. Thừa cân có hại cho sức khoẻ, càng đúng khi béo bụng hay phần trên của cơ thể. Sự phân bố mỡ ở những vùng này thường hay đi cùng với sự tăng nguy cơ bị bệnh tim. Bệnh Cushing gây ra những thay đổi rõ rệt nhất về cấu hình cơ thể, làm cho cơ thể luôn phải chịu tác động của nồng dộ hoocmôn cortisol có tính dị hoá rất cao nên mỡ thừa tập trung ở bụng, cổ và mặt trong khi các cơ ở cánh tay và cẳng chân lại teo đi. Nếu tăng cân vào tuổi trung niên và có những dấu hiệu và triệu chứng như đau, rối loạn về tiêu hoá, buồn nôn và nôn, vàng da, sưng nề cẳng chân, rối loạn về tiết niệu hoặc mỏi mệt cần được thầy thuốc kiểm tra sức khoẻ.

   Người có tuổi dễ béo và bụng phệ nên hay bị đau lưng vì cái bụng to giống như luôn phải ôm một hộp nặng trước bụng, làm tăng áp lực lên cột sống. Để giữ cho cân bằng, các cơ ở lưng gần ngay cột sống phải gắng sức nhiều hơn, giống như cái ván bập bênh mà điểm tựa là cột sống, phía bụng nặng và xa điểm tựa hơn nên làm lực níu xuống trong khi các cơ lưng gần cột sống phải lên gân để giữ thăng bằng, lâu ngày không chịu nổi dẫn đến đau lưng. Vì vậy người béo phì muốn phòng ngừa đau lưng thì trước hết cần thường xuyên vận động thân thể để cho bụng không phệ.

   Giảm chiều cao: Ai cũng giảm chiều cao đi một chút theo tuổi tác, chiều cao cơ thể không giữ nguyên suốt đời mà từ tuổi trung niên trở đi có thể giảm nhưng nếu giảm quá 2.5cm có thể là dấu hiệu của bệnh loãng xương. Dù không thể ngăn cản được tiến trình lùn đi của cơ thể nhưng có thể làm nhiều việc để tiến trình đó chậm xảy ra, phòng ngừa hay không phát triển thêm.

   Nguyên nhân: Áp lực đè nặng lên các đĩa đệm mỗi ngày một tí ở bất kể tuổi nào, đĩa đệm lót giữa các đốt sống luôn phải chịu một sức ép trong suốt thời gian đứng al2m việc. Về đêm, khi nằm nghỉ, các đĩa đệm mới được nạp thêm nước và lấy lại độ dày bình thường, cho nên buổi sáng là lúc cơ thể cao lớn nhất. Nhưng theo thời gian những đĩa đệm này co lại một cách tự nhiên, làm giảm chiều cao cơ thể chừng 1-2cm.

   Nam giới có tuổi cũng ảnh hưởng đến chất lượng con: Trước đây người ta tưởng rằng tế bào sinh dục nam không già vì những tế bào tinh đến tuổi dậy thì sẽ trưởng thành để bắt đầu chức năng sinh sản, tạo ra những bản sao, còn bản gốc được lưu lại để sau này dùng và bản sao sẽ biến thành tinh trùng trưởng thành. Và tiến trình đó diễn ra liên tục.

   Ngày nay nhận thấy tuổi của bố cũng ảnh hưởng sâu sắc đến tỷ lệ đột biến của một số gien trội gậy bệnh vì thế nhiêu bệnh xảy ra ở trẻ (loạn dưỡng sụn, tật đầu hình tháp, dính ngón tay…) và nguy cơ mắc bệnh tâm thần cũng tăng lên theo tuổi của bố. Những nam giới trong độ tuổi 45-49 có con thì nguy cơ mắc bệnh tâm thần phân liệt cao gấp 2 lần so với những trả sinh ra từ ông bố trẻ dưới 25 tuổi và những ông bố ở độ tuổi 50 hoặc cao hơn thì nguy cơ mắc bệnh này cao gấp 3 lần so với nam giới dưới 25. Đây là bệnh tâm thần đầu tiên có liên quan đến độ tuổi của bố (tuổi của mẹ dường như không ảnh hưởng đến bệnh này). Nguyên nhân có thể do nam giới già đi thì các tinh bào vẫn tiếp tục được sản xuất ra và mỗi lỗi nhỏ trong gien của tinh bào mới được truyền cho con cái. Ngày nay, người ta nghi người nam giới có khả năng làm cha vô hạn định và cả chất lượng những đứa con của những ông bố không còn trẻ.

   Nam giới cao tuổi vẫn còn nhu cầu tình dục: Không ít người nghĩ rằng người cao tuổi không còn nhu cầu tình dục, thật ra sức khoẻ tình dục vẫn còn là một phần quan trọng trong cuộc sống của nhiều người cao tuổi và họ vẫn mong muốn kéo dài đời sống tình dục. Tuổi tác không phải là yếu tố cản trở đời sống tình dục nhất là khi hiểu rằng tình dục có nội hàm rộng, không chỉ có nghĩa là giao hợp mà còn bao gồm cả nhiều hành vi khác nhằm đem lại khoái cảm, bằng tay hay bằng miệng, ở cùng cơ quan sinh dục hay ở những bộ phận khác của cơ thể, với bạn tình hay tự mình gây khoái cảm…

   Mỗi người có nhu cầu về tình dục khác nhau khi có tuổi, những bệnh mạn tính thường làm giảm ham muốn tình dục nhưng cũng thường không làm cho nhu cầu đó biến mất hoàn toàn, có nhiều người khoẻ mạnh vẫn có thể có hoạt động tình dục khi đã 70-80 tuổi. Tuy nhiên cũng phải nói đến một số yếu tố ảnh hưởng đến chức năng tình dục khi đã qua thời son trẻ: nồng độ hoóc-môn giới (còn gọi là hoóc-môn sinh dục) giảm đi, nhất là testosterone. Nam giới không có thời kỳ mãn kinh như phụ nữ nhưng testosterone cũng giảm dần ở cả nam và nữ theo tuổi tác do đó ham muốn tính dục có giảm đi ở cả hai giới. Một số thuốc để chữa trầm cảm và cao huyết áp, một số bệnh mạn tính như tiểu đường hoặc tim mạch hoặc không có cơ hội để thực hành tình dục (chồng/vợ chết, ly dị, sống chung trong nhà nhưng tự tách xa bằng việc nằm riêng…) cũng làm giảm ham muốn và khả năng tình dục.

   Tình dục, theo nghĩa rộng của nó, vẫn có thể là đem lại niềm vui và hạnh phúc ngay cả khi đã có tuổi, bằng những cử chỉ âu yếm và cư xử tình cảm giữa vợ chồng. Giữ cho tâm hồn trẻ trung cũng có tác dụng tốt để duy trì sức khoẻ, không nên nghĩ rằng đến một tuổi nào đó thì nên chấm dứt chuyện tình dục, nhiều thầy thuốc đã chứng minh rằng định kiến và hổ thẹn sai lầm còn cản trở đời sống tình dục hơn chính những thay đổi sinh học của cơ thể.

   Vậy nam giới cao tuổi có nên bổ sung testosterone? Nhiều ý kiến cho rằng nam giới cũng trải qua hiện tượng tắt dục (giống như nữ trải qua mãn kinh) cho nên cần bổ sung testosterone. Sự thực là vào độ tuổi 40 nam cũng có những thay đổi về thể chất, tâm lý và nồng độ testosterone cũng giảm đi theo tuổi nhưng diễn ra từ từ. Khác với nữ ở giai đoạn mãn kinh: hiện tượng phóng noãn và sự bài tiết hoóc-môn chấm dứt và tụt nhanh trong một thời gian ngắn. Vậy sự giảm dần dần testosterone là tự nhiên và mang tính bảo vệ hay là hiện tượng cần được bảo vệ?

   Nhìn chung, nồng độ testosterone trong máu bắt đầu dao động từ tuổi 30 nhưng tiềm năng sinh sản không giảm vì nam đến 70 tuổi vẫn có thể có con. Nồng độ testosterone có tính cá biệt rất lớn giữa các nam giới, chỉ có khoảng 5% nam có tuổi có nồng độ testosterone thấp hơn mức được xem là bình thường đối với người trẻ.

   Ở bất cứ tuổi nào, bệnh ở tinh hoàn hay ở tuyến yên (tuyến chi phối tinh hoàn) đều có thể làm giảm nồng độ testosterone. Nam giới bị suy tuyến sinh dục có thể có hiện tượng xương bị tiêu hao, rối loạn chức năng tình dục và giảm khối lượng cơ bắp và điều trị bằng testosterone là cần thiết nhưng nhiều công trình nghiên cứu về liệu pháp testosterone thay thế ở người cao tuổi bình thường không cho thấy sự có lợi có tính ổn định và liệu pháp này không phải không có nguy cơ. Ở nam giới có tuổi, điều trị bằng testosterone có thể: kích thích tuyến tiền liệt phì đại lành tính làm bộc lộ ung thư tuyến tiền liệt vì thế nam giới bị ung thư tuyến tiền liệt không nên dùng testosterone làm trầm trọng thêm tình trạng ngừng thở ngắn và tái diễn trong giấc ngủ, kích thích tạo máu quá nhiều.

   Những dấu hiệu và triệu chứng của tình trạng giảm testosterone là: ít mọc râu, phát triển mô mỡ, giảm khối lượng cơ bắp, có cơn bốc nóng, dễ kích thích, thay đổi khí chất, khó tập trung tư  tưởng, trầm cảm, mệt mỏi, vú to ra và đau, rối loạn cương cứng. Ốm đau hoặc dùng một số thuốc cũng có thể gây ra những dấu hiệu và triệu chứng nói trên nhưng nếu nam giới có biểu hiện cần tìm nguyên nhân.