Chất xám là nguồn vốn rẻ tiền và dồi dào vô tận nếu biết khai thác đúng cách. Thực tế, nhiều doanh nghiệp luôn hô hào đề cao vốn chất xám nhưng lại chưa biết cách quản lý và tận dụng.
Vốn chất xám là gì?
Đó là một khái niệm bao hàm các giá trị tri thức, có thể giúp doanh nghiệp sinh lợi. Bao gồm các bí quyết và quy trình sản xuất; bản quyền tác giả và bằng phát minh, sáng chế; các kỹ năng và kinh nghiệm của tập thể nhân viên; mối quan hệ giữa khách hàng và nhà cung cấp. Để quản lý tốt nguồn vốn này, Ban Quản trị phải trả lời được câu hỏi " Thế nào là một mô hình bố trí nhân sự cân đối giữa bộ phận nghiên cứu, sáng tạo, tạo ra bí quyết sản xuất? Bộ phận khai thác các bí quyết đó? Các loại vốn chất xám có một phương pháp khai thác giống nhau hay cần có chính sách riêng cho từng loại? So sánh giữa những công ty cùng lĩnh vực hoạt động, cùng quy mô và tương đồng về nhiều mặt nhưng khác nhau về phương pháp quản lý nguồn vốn chất xám cho thấy, lợi nhuận giữa các công ty này có sự chênh lệch rất lớn. Các công ty đầu tư nhiều cho việc nâng cấp kiến trúc thượng tầng, tức là đội ngũ nhân viên, nguồn thông tin, bộ phận nghiên cứu và phát triển (R&D)... luôn thu về nhiều lợi nhuận hơn nhưng công ty chỉ chú trọng vào cơ sở hạ tầng, nhà xưởng, máy móc. Sai lầm của các công ty này là chỉ khai thác những công nghệ, bí quyết sẵn có mà bỏ quên việc phát triển và sáng tạo thêm những cái mới. Như thế, dù công nghệ có tiến tiến đến đâu cũng đến lúc già nua, cũ kỹ. Bên cạnh đó, họ không xem chất xám là một nguồn vốn, nguồn lợi nhuận nên trong các cuộc họp cổ đông, họ chỉ công bố tình hình tài chính mà không chia sẻ thông tin về nguồn vốn này với cổ đông và khách hàng.
Khai thác vốn chất xám
Các công ty thành công đều hiểu rằng, số tiền đầu tư cho nhân lực rẻ hơn nhiều so với đầu tư máy móc. Đây là ưu thế cạnh tranh cho các công ty nhỏ, vốn ít. Thậm chí, họ đo lường mức độ phát triển của doanh nghiệp mình không phải bằng doanh thu mà bằng mức độ phát triển của nguồn vốn chất xám. Trong mô hình của các công ty này, có 3 yếu tố hợp thành một tam giác vững chãi, có thể mang lại hơn 30% lợi nhuận đó là: thông tin khách hàng, bản quyền thiết kế và bộ phận nghiên cứu và phát triển. Ba yếu tố này lại chi thành 5 yếu tố nhỏ: bằng sáng chế, thương hiệu, dữ liệu khách hàng, website và phương pháp quản lý doanh nghiệp. Về phương diện quản lý, Ban Quản trị cũng được chia thành nhiều nhóm. Trong đó, nguồn vốn chất xám quan trọng nhất thuộc về một nhóm, cũng tạo thành hình tam giác, gồm: giám đốc điều hành, giám đốc sales và giám đốc tài chính. Tiếp đến là giám đốc IT, bộ phận trực tiếp tạo ra vốn chất xám. Hệ thống IT tốt sẽ là một kho lưu trữ, quản lý thông tin khách hàng qua hàng trăm năm mà vẫn dễ dàng tìm thấy khi cần thiết. Song, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa nhìn nhận đúng vai trò của giám đốc IT . Họ nghĩ, giám đốc IT chỉ là người chịu trách nhiệm về kỹ thuật, không liên quan nhiều đến bộ máy quản lý toàn doanh nghiệp. Thực ra, giám đốc IT cần làm việc nhiều hơn với giám đốc tài chính thông qua các báo cáo định kỳ về tiến độ của từng công trình, hiệu quả của bí quyết sản xuất hiện tại và lợi nhuận do chúng mang lại. Sau đó, giám đốc tài chính sẽ công bố với cổ đông, khách hàng và nhân viên. Tóm lại, doanh nghiệp cần hiểu rằng, con người là nguồn vốn quan trọng nhất chứ không phải máy móc, công nghệ. Đây là nguồn vốn "sống", có thể phát triển qua quá trình đào tạo và mang về lợi nhuận lâu bền .
